Zelfevaluatie-instrument burgerschapsonderwijs

ZELFEVALUATIE SOCIALE KWALITEIT WAT KAN JE ERMEE?

Met het zelfevaluatie-instrument Sociale Kwaliteit Onderwijs brengen onderwijsinstellingen scholen hun sociale kwaliteit in kaart. Burgerschap is daarvan een belangrijk onderdeel. Je verzamelt en beoordeelt informatie over de kwaliteit van het onderwijs van het sociale domein, zodat een beeld ontstaat van burgerschap in samenhang met andere verwante domeinen, zoals de sociale veiligheid, het schoolklimaat, het pedagogisch handelen en andere. Het instrument is geschikt voor basis, speciaal en voortgezet onderwijs en voor middelbaar beroepsonderwijs.

 

De resultaten zijn bruikbaar voor schoolverbetering en voor verantwoording. Zelfevaluatie legt de verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling en bewaking van de kwaliteit van het onderwijs daar waar die in de eerste plaats hoort: bij de school en bij het bestuur. Bij een zorgvuldige uitvoering van de zelfevaluatie kunnen scholen met dit instrument hun oordeel over de sociale kwaliteit goed onderbouwen. De school maakt ook zichtbaar op welke onderdelen van het onderwijs verbetering nodig is, en legt direct de basis voor een verbeterplan. Ook kunnen medewerkers van je school, leerlingen, ouders, bevoegd gezag, onderwijsinspectie en anderen geïnformeerd worden over de sociale kwaliteit van je school.

 

               HOE KUN JE HET ZELFEVALUATIE-INSTRUMENT GEBRUIKEN?

 

De zelfevaluatie van de sociale kwaliteit is onderdeel van de gehele kwaliteitszorgcyclus. Allerlei gegevens die je al verzamelt kunnen daarbij gebruikt worden. Het zelfevaluatie-instrument bestaat uit vier delen: Onderwijsaanbod, Schoolklimaat, Opbrengsten en Kwaliteitszorg. Je gebruikt het instrument zo, dat het de schoolontwikkeling op jouw school ten goede komt. Het instrument kan als volgt ingezet worden:  

 

Integraal

Je evalueert alle vier de hoofdstukken in één keer en in dezelfde periode. Je krijgt zo een volledig beeld van de sociale kwaliteit en je hebt een zorgvuldige onderbouwing van de kwaliteitsoordelen. Het instrument geeft hulpmiddelen (Ontwikkelingsoverzicht en Schooloverzicht) om tot een algemeen beeld van de sociale kwaliteit op je school te komen.

 

Cyclisch

Je evalueert achtereenvolgens één of enkele delen in een looptijd van enkele schooljaren. Je neemt bijvoorbeeld eerst het hoofdstuk dat urgent is of al een tijd niet aan bod is geweest in je kwaliteitszorgcyclus. Je hebt dan geen algemeen beeld op één bepaald moment, maar wel vier kwaliteitsbeelden van de afzonderlijke hoofdstukken waaruit de sociale kwaliteit van de school is opgebouwd. Voordeel kan zijn dat het werk en tijdsinvestering voor het team uitgesmeerd worden over een langere periode.

              

Modulair

Je evalueert één bepaald onderdeel en hebt niet als doel ze alle vier te evalueren. Je krijgt dan geen volledig beeld van de sociale kwaliteit van je school als geheel; wel van het geëvalueerde hoofdstuk. Je signaleert bijvoorbeeld problemen op een bepaald aspect van de sociale kwaliteit of je kiest voor verdieping van een specifiek aspect.

 

Alternatief gebruik: “Quick Scan” 

Je wilt snel en op korte termijn een beeld hebben van onderdelen van de sociale kwaliteit op je school. Zijn,  bijvoorbeeld de wettelijke zaken op orde? Waar liggen knel- of aandachtspunten? In de  ontwikkelingsoverzichten is, per hoofdstuk, goed zichtbaar wat belangrijke onderdelen zijn die als basiskwaliteit gerealiseerd moeten worden. Als je die onderdelen eerst evalueert krijg je snel een beeld (“Quick Scan”) van je school en een inventarisatie van knelpunten die prioriteit hebben bij verbetering.

 

WAT IS DE INHOUD VAN HET ZELFEVALUATIE-INSTRUMENT? 

 

Met dit zelfevaluatie-instrument worden vier aspecten van de sociale kwaliteit van het onderwijs geëvalueerd:

• Onderwijsaanbod;
• Schoolklimaat en sociale veiligheid (onderdelen: pedagogisch klimaat, veiligheid, tevredenheid);
• Opbrengsten (onderdelen: resultaten sociale vorming, resultaten maatschappelijke vorming);
• Kwaliteitszorg (onderdelen: systeem, resultaatgericht werken, kwaliteitscultuur, veiligheidsbeleid.

 

De vier delen geven een breed beeld van de sociale kwaliteit en bestrijken alle relevante (en wettelijk vereiste) onderwerpen van het sociale domein. Alle onderdelen van het sociale domein, zoals ook sociale veiligheid en pesten, zijn in één van de vier hoofdstukken ondergebracht. Elk hoofdstuk is opgebouwd uit indicatoren die ieder een beschrijving geven van een onderdeel van je schoolpraktijk. Ze leveren na evaluatie en beoordeling relevante gegevens op over de kwaliteit van het onderwijs en de resultaten daarvan. Indicatoren die samenhangen met een wettelijke eis zijn herkenbaar aan een markering. 

 

               HOE WORDEN SOCIALE KWALITEIT EN BURGERSCHAP BEOORDEELD?

 

De oordelen over de kwaliteit van het sociale domein hebben betrekking op indicatoren, die aansluiten bij praktijksituaties op je school. Het betreft drie elementen:

• Bij de Inhoudelijke Beoordeling beoordeelt de school of de inhoud van de indicator feitelijk op je school van toepassing is of niet. Dus: Is het gevraagde aanwezig op school? Doet de school wat daar gevraagd wordt? Het antwoord op de vraag kan “ ja” of “nee” zijn.
• Bij de Onderbouwing van je inhoudelijke beoordeling beoordeelt de school de kwaliteit van de informatie die is gebruikt om tot de Inhoudelijke beoordeling te komen.

Dat oordeel bestaat uit twee onderdelen, de kwaliteit van de:

• “Methode of werkwijze” waarop de inhoudelijke beoordeling is gebaseerd;
• “Vindplaats” waar de gebruikte informatie gevonden is.
• Bij de beoordeling van de Prioriteit, beoordeelt de school of en welke urgentie de verbetering van de kwaliteit van die indicator heeft.

 

 

WAT LEVERT DE ZELFEVALUATIE OP? 

 

Na uitvoering van de evaluatie krijg je per onderdeel een goed beeld (Schooloverzicht) van de sterke en zwakke punten van de sociale kwaliteit van de school en weet je welke onderdelen prioriteit vragen bij verbetering van het onderwijs. Daarbij kan ook het beeld van de ontwikkelingsfase van de school van pas komen. Er zijn vier fasen:

 

Fase 1    ontwikkeling URGENT

De school voldoet nauwelijks aan te stellen eisen op het sociale domein; noch aan wettelijke vereisten, noch aan vereisten vanuit praktijkkennis of wetenschap. Er is urgentie om de meest essentiële onderdelen van de sociale kwaliteit te verbeteren.

 

Fase 2     ontwikkeling NODIG

De school voldoet in geringe mate aan te stellen eisen op het sociale domein. Er zijn al wel enkele wettelijke vereisten gerealiseerd en ook enkele aspecten van het sociale domein. De school heeft een eerste aanzet gegeven aan de sociale kwaliteit; verdere invulling en concretisering is nodig.

 

Fase  3   ontwikkeling GEWENST

De school heeft al redelijk wat eisen gerealiseerd. Nadere invulling en concretisering is echter gewenst. Aan de meeste wettelijke vereisten wordt op de school voldaan. Er is in toenemende mate sprake van een omvattende aanpak van de sociale kwaliteit op de school.    

 

Fase 4   ontwikkeling Behouden en goede voorbeelden      

De school heeft nagenoeg alle kwaliteitsaspecten van het sociale domein gerealiseerd. Er is sprake van een samenhangende aanpak. De school realiseert vanuit haar visie de doelstellingen voor sociale kwaliteit en voldoet geheel aan wettelijke eisen. De school is op aspecten van het sociale domein een voorbeeld voor andere scholen en kan dat ook uitdragen en laten zien. 

            

 

               HOVEEL TIJD KOST HET WERKEN MET DIT ZELFEVALUATIE-INSTRUMENT?

Een goede zelfevaluatie vraagt vaak meer tijd dan het invullen van een “Quick Scan”. Met dit zelfevaluatie-instrument onderzoek je de gehele schoolpraktijk en ontstaat een onderbouwd beeld van wat de sterke en zwakke punten zijn, waar verbetering nodig is en waar sprake is van tekorten op wettelijke eisen. Daarmee ontstaat een stevig en onderbouwd fundament waarmee de school inzicht krijgt in de sociale kwaliteit en zich kan verantwoorden.

Zo’n aanpak vraagt voldoende tijd en inzet van de leraren die van tijd tot tijd bij de evaluatie worden betrokken. De tijdsinvestering is mede afhankelijk van de mate waarin de kwaliteitsinformatie van de school voorhanden is. Scholen die kiezen voor een integrale aanpak, trekken daarvoor vaak een half tot heel schooljaar voor uit. Die aanpak leidt dan tot een evaluatieplan, een gedetailleerd en onderbouwd zelfevaluatierapport en een verbeterplan waarmee je aan de slag kunt gaan. Bij modulair gebruik (het evalueren van één onderdeel) is de tijdsinvestering doorgaans een half jaar.